Een niet zo boeiend boek – over de waarde van recensies en andere bedenkingen.

 

Een niet zo boeiend boek – over de waarde van recensies en andere bedenkingen.

Ik heb geen al te beste ervaring met het lezen van boeken op basis van een goede recensie. Vaak lossen ze de verwachting niet in en blijken ze me verre na niet zo erg aan te spreken als ik had gehoopt na het lezen van die recensie. Het overkomt me ook niet vaak dat ik een boek niet uitlees. Meestal zal ik, zelfs als het boek me niet het verhoopte leesplezier of de verwachte informatie bezorgt, toch doorbijten tot de laatste bladzijde. Gisteren heb ik, na een worsteling die 350 pagina’s geduurd heeft, de 764 pagina’s tellende turf van Peter Frankopan, De Transformatie van de Aarde,  gefrustreerd dichtgeslagen. Ik probeer voor mezelf uit te maken wat er misgelopen is.

De Transformatie van de Aarde belooft ons een reis door de menselijke geschiedenis, ‘een verhaal dat eeuwen en continenten overspant, van vulkaanuitbarstingen in IJsland die het Ottomaanse Rijk op de knieën kregen tot de val van de Moche-beschaving door de opwarming van het zeewater. (…) Op basis van de meest recente wetenschappelijke ontdekkingen schetst Frankopan een intrigerend beeld van de wereldgeschiedenis waarin het klimaat niet langer in de schaduw staat’ (flaptekst). Dat is nogal een ambitie, om in een enkel boek even de hele wereldgeschiedenis te behandelen in het licht van de klimatologische invloeden op die geschiedenis.

En daar wringt volgens mij om te beginnen al het schoentje. Frankopan heeft inderdaad de hele wereldgeschiedenis willen bespreken, periode per periode, telkens weer de invloed van klimaatpatronen op alle delen van de wereld. U leest het goed: op alle delen van de wereld. Daardoor is ieder hoofdstuk weer een van de hak op de tak springen van de ene uithoek van de wereld naar de andere. Het ene moment zit je in het Midden-Oosten bij het opkomende Arabische rijk en het volgende moment zit je in Indonesië, of in het Romeinse rijk (dat, tussen haakjes in die tijd al niet meer bestond, maar overgegaan was in het Byzantijnse of Oost-Romeinse rijk). Heel vaak is de overgang van het ene werelddeel naar het andere niet duidelijk aangegeven en raak ik als lezer helemaal gedesoriënteerd. Ik denk dat Frankopan hier de kans gemist heeft om selectief te werk te gaan, en zich per periode te concentreren op een of twee belangrijke voorbeelden.

Ik begrijp het wel, klimatologische patronen zijn vaak wereldomvattend, hun invloed beperkt zich zelden tot een enkel deel van de wereld, en het is dus allicht moeilijk om het te hebben over de invloed van de Middeleeuwse Warme Periode op het Midden-Oosten, zonder het ook te hebben over Europa, of Centraal Azië. Maar toch, dit verzandt algauw in een verhaal waar je door de bomen het bos niet meer ziet. Als lezer liep ik gewoon verloren in dit boek.

Een ander aspect, waar ik het met de grootste schroom toch wil over hebben, is het feit dat de Nederlandstalige uitgave van dit boek een slordig zootje is. Mijn eerste reflex was om het te hebben over een slechte vertaling, maar ik denk niet dat het aan de vertaling op zich ligt. Het lijkt me meer een kwestie van een gebrekkige afwerking. Toen ik op de zoveelste ‘fout’ gebotst was, ben ik even gaan kijken naar het colofon. Daar zie ik dat het copyright voor zowel de Engelse als de Nederlandse versie in 2023 is vastgelegd. Ik leid daaruit af dat de Nederlandse uitgave een haastklus is geweest, en het spijt me, maar dat zie je op bijna iedere bladzijde. Hebben de vertalers wel voldoende tijd gekregen om hun opdracht af te ronden, en was er daarna wel nog voldoende tijd om een degelijke editing te laten uitvoeren? Ik heb geen idee, maar feit is dat het boek wemelt van de zinnen die niet op hun poten staan, en dat ik het over het algemeen heel stroeve lectuur vond.

Dan denk je ook: heeft de recensent op wiens stukje ik me baseerde om dit boek te kopen, het boek ook wel daadwerkelijk gelezen, of heeft hij gewoon de perstekst van de uitgever gebruikt als basis voor zijn recensie? Ik ben geen liefhebber van vernietigende recensies. Als je als recensent een boek goed vindt, moet je dat vooral aan de wereld meedelen. Indien niet, kun je er misschien beter het zwijgen toe doen. Maar ik ben geen recensent, wel een ervaren lezer en als een recensent een boek de hemel in prijst, zoals met De Transformatie van de Aarde is gebeurd, dan vind ik dat ik als ervaren lezer van historische non-fictie toch wat meer mag verwachten dan hier het geval is. Ik zei het in de inleiding al: de lectuur van dit boek was een worsteling, en ik ben gestopt nog voor ik halverwege was, iets wat ik zelden doe. Mag ik m’n geld terug?