Het kan niet uit

Ik ben op wel een paar interessante nieuwsbrieven geabonneerd, zoals o.a. de nieuwsbrief van Managementsite. Een tijd geleden viel mijn oog in die nieuwsbrief op de kop “Jumbo: het kan niet uit”. In het Nederlands overkomt het me niet vaak, maar hier snapte ik echt niet wat er bedoeld werd.

Aangezien ik dagelijks met taal bezig ben, intrigeert zoiets met wel, dus las ik het artikel, in de hoop dat ik dan wel zou snappen waar het over ging. Het korte artikeltje begint als volgt:

Steeds meer consumenten willen boodschappen thuis laten bezorgen, maar voor die service hebben ze hooguit een paar euro over. Jumbo’s chief financial officer Ton van Veen ‘Het kan niet uit.’

Misschien ligt het aan mij, maar toen begreep ik het nog niet. Wat bedoelde de heer Van Veen nou? Een beetje nieuwsgierige taalprofessional laat zich niet zomaar een hem ongekende uitdrukking in de maag splitsen. Dus googelde ik de uitdrukking. Zo kwam ik op de blog tagrijn.wordpress terecht, en eindelijk ging het licht aan. “Het kan niet uit” betekent blijkbaar : het kan niet rendabel zijn. Meteen vielen de puzzelstukjes van het artikel ook op hun plaats. Ik had een kleine aha-erlebnis. Hoera! Hoera? Nou, neen…

Gewoon Nederlands?

Ik was toch nog niet tevreden, vooral ook omdat in de bijdrage van Tagrijn – die wel al zo’n 10 jaar oud is - en in de commentaren eronder een paar keer met stellige zekerheid werd beweerd dat de uitdrukking “gewoon Nederlands” is. Dus ging ik toch even verder zoeken, want ik voelde me wel een beetje in mijn eigenwaarde aangetast. Zo’n eenvoudige, “gewone” Nederlandse uitdrukking, en ik had ze nog nooit gehoord of gelezen?

Om te beginnen ging ik bij Van Dale online te rade. “Uitkunnen” als werkwoord gaf geen resultaten, maar “kunnen” natuurlijk wel, met eraan gekoppeld een hele reeks uitdrukkingen en zegswijzen. Maar geen “het kan niet uit” of “het moet wel uitkunnen”. Dan maar weer naar Google, en beide vormen van de uitdrukking nog eens in de zoekopdracht getikt. Nou, dat viel dik tegen: enkel de al genoemde bijdrage van Tagrijn leverde een hit op. Voor de rest, enkel zinswendingen met uitkunnen/uit kunnen in een andere betekenis…

Vertalersverdriet

Even terzijde: je zal maar een anderstalige vertaler zijn, die de tekst van Managemensite moet vertalen naar, ik zeg maar wat, het Engels, het Duits of het Frans. Je woordenboek zal je hier dus al niet helpen. Google Translate, dan maar? Laat ons eens even kijken:

More and more consumers want to have groceries delivered at home, but for that service they only have a few euros left. Jumbo's chief financial officer Ton van Veen "It can't be done."

De plus en plus de consommateurs souhaitent se faire livrer leurs courses à domicile, mais pour ce service, il ne leur reste que quelques euros. Ton van Veen, directeur financier de Jumbo "Cela ne peut pas être fait."

Immer mehr Verbraucher möchten, dass Lebensmittel zu Hause geliefert werden, aber für diesen Service haben sie nur noch wenige Euro übrig. Jumbos Finanzvorstand Ton van Veen "Das geht nicht."

Nu kun je over de accuratesse van Google translate wel een flinke boom opzetten, maar als ik enkel kijk naar de zinswending “het kan niet uit”, dan vind ik de voorgestelde oplossingen nog zo slecht niet. Het is niet 100% accuraat, maar naar de geest van het origineel, zit de vertaling er niet ver naast. En, al is het misschien niet helemaal duidelijk, een aandachtige lezer kan in de drie gevallen wel begrijpen dat het is omwille van de lage kost die de klant bereid is te betalen voor de dienst, dat aan huis leveren van boodschappen niet kan. Dus: het kan niet op een rendabele manier gebeuren.

Correct (Noord-)Nederlands?

Maar, terug naar de oorspronkelijke Nederlandse versie. Kun je zeggen dat de gebruikte uitdrukking correct Nederlands is, als je ze niet terugvindt in naslagwerken als Van Dale, als je ze nauwelijks terugvindt in teksten op het internet? Ik zou zeggen van niet. Het lijkt in ieder geval een uitdrukking die erg regionaal is, en die ze enkel in delen van Nederland meteen begrijpen.

Hetzelfde geldt voor de vergelijkbare uitdrukking “eraan uit kunnen”. Dit is er eentje die ze alleen in het zuiden van het taalgebied begrijpen. Ze staat niet in Van Dale, maar je vindt ze wel terug in het Vlaams Woordenboek (vlaamswoordenboek.be). Als er dus gestaan had “Je kunt er niet aan uit”, dan had ik – en gans Vlaanderen – de heer Van Veen meteen begrepen… Maar in Nederland zouden ze dan weer collectief de wenkbrauwen gefronst hebben.

Toch een straf taaltje, dat Nederlands van ons… Ik vraag me af of ze dergelijke onduidelijkheden ook in andere taalgebieden kennen. Daar moet ik me binnenkort eens wat meer in verdiepen.